Razryadli shoxlar

Razryadli shoxlar— bu elektr uzatish liniyalari va elektr jihozlarini ortiqcha kuchlanishlardan himoya qilish uchun mo‘ljallangan qurilmadir. Ular ikki metall shoxcha (elektrod) ko‘rinishida bo‘lib, bir-biriga yaqin masofada joylashtiriladi.

Bunday shoxchalar orasida havo oralig‘i mavjud bo‘ladi. Agar tarmoqda kuchlanish me’yordan oshib ketsa (masalan, chaqmoq urishi yoki izolyatsiya nosozligi sababli), bu havo oralig‘i orqali elektr razryadi (chaqmoq yoyi) hosil bo‘ladi. Shu yo‘l bilan ortiqcha kuchlanish yerga yo‘naltiriladi va elektr jihozlari shikastlanishdan saqlanadi.

⚙️ Asosiy qismlari

1. Ikki shoxcha (elektrod) — odatda po‘latdan yoki misdan tayyorlanadi;

2. Izolyator — shoxchalarni tayanchdan elektr jihatdan ajratib turadi;

3. Kronshteyn (tayanch qismi) — liniya yoki uskuna konstruktsiyasiga o‘rnatiladi;

4. Sozlanadigan havo oraliq — zarur bo‘lsa, razryad kuchlanishini moslashtirish uchun masofa o‘zgartiriladi.

⚡ Ishlash prinsipi

• Normal sharoitda shoxchalar orasidagi havo izolyator vazifasini bajaradi;

• Kuchlanish oshganda havo ionlanadi va elektr yoy hosil bo‘ladi;

• Yoy energiyasi yerga tushadi, shunday qilib, tarmoq ortiqcha kuchlanishdan tozalanadi;

• Kuchlanish tiklangach, yoy so‘nadi va havo yana izolyator holatiga qaytadi.

🧱 Afzalliklari

• Soddaligi va ishonchliligi;

• Texnik xizmat ko‘rsatish talab etilmaydi;

• Arzon va uzoq muddat xizmat qiladi;

• Tabiiy o‘z-o‘zini tiklash xususiyati bor (havo orqali).

📐 Qo‘llanish sohasi

• 6–35 kV gacha bo‘lgan havo elektr uzatish liniyalari;

• Transformator punktlari;

• Podstansiyalar;

• Izolyator zanjirlari ustida o‘rnatiladi.

• ⚙️ Razryad qarshiliklari (RRN, RRV) ro‘yxati

  RRN-55	RRN-250	RRN-412	RRV-95	RRV-198	RRV-249,5	RRV-435
  RRN-82	RRN-312	RRN-470	RRV-135	RRV-200	RRV-250	RRV-470
  RRN-130	RRN-357	RRV-82	RRV-168	RRV-212	RRV-342	RRV-482

  ---

  🧩 Qisqartmalar izohi (lotin yozuvida)

  Belgilanish	To‘liq nomi	Ma’nosi / Tavsifi
  RRN	Razryad qarshiligi neytral (Razryadnoe soprotivleniye neytralnoye)	Neytral nuqtada o‘rnatiladigan razryad qarshiligi, tarmoqni ortiqcha kuchlanishdan himoya qiladi
  RRV	Razryad qarshiligi yuqori kuchlanishli (Razryadnoe soprotivleniye vysokovoltnoye)	Yuqori kuchlanishli tarmoqlarda qo‘llaniladigan razryad qarshiligi turi

  ---

  📘 Izoh

  Bunday RRN va RRV turidagi elementlar elektr tarmoqlarda ortiqcha kuchlanishlarni pasaytirish va izolyatsiyani himoya qilish uchun qo‘llaniladi. Ular ko‘pincha transformatorlar, generatorlar va podstansiyalarda ishlatiladi.