Tetraxlorkarbon (to‘rttaxlorli uglerod)

Tetraxlorkarbon (to‘rttaxlorli uglerod) — bu uchuvchi, rangsiz, zaharli kimyoviy birikma bo‘lib, uglerod tetraxloridi nomi bilan keng tanilgan.

Asosiy ma’lumotlar:
• Kimyoviy formulasi: CCl₄
• Molekulyar massasi: 153,82 g/mol
• Ko‘rinishi: Rangsiz, tiniq suyuqlik, o‘ziga xos shirin hidga ega
• Zichligi: 1,59 g/sm³ (suvdan og‘ir)
• Qaynash harorati: ~76,7 °C
• Eritilish harorati: –23 °C
• Yonmaydi, biroq qizdirilganda fosgen (COCl₂) nomli zaharli gaz ajratishi mumkin.

Kimyoviy xossalari:
• Ishqorlar va kislotalarga juda chidamli, suvda erimaydi.
• Yog‘lar, moylar, kauchuk va smolalarni yaxshi eritadi.
• Elektr tokini o‘tkazmaydi (dielektrik).

⚙️ Qo‘llanilishi:

1. Sanoat va laboratoriyalarda:
   • yog‘, mum, lak-bo‘yoq moddalar uchun erituvchi sifatida;
   • organik birikmalarni ajratish va tozalash jarayonlarida;
   • freon (xladon) ishlab chiqarishda ishlatiladi.

2. Oldin ishlatilgan sohalar:
   • kimyoviy tozalash vositasi sifatida (ilgari, hozirda taqiqlangan);
   • o‘t o‘chirish vositasi sifatida, ammo hozir toksikligi sababli ishlatilmaydi.

☠️ Xavflilik va zaharlilik:
• Bug‘larini nafas olish yoki ichga tushish xavfli;
• Jigar, buyrak va asab tizimiga zarar yetkazadi;
• Qizdirilganda fosgen — o‘limga olib keluvchi gaz hosil qiladi;
• Faqat tortuvchi shkaf (ventilyatsiya tizimi) va himoya vositalari bilan ishlash zarur.

📦 Saqlash va tashish:
• Shisha yoki metall idishlarda, mahkam yopilgan holda, salqin va shamollatiladigan joyda saqlanadi.
• 2-xavf sinfiga kiruvchi toksik modda hisoblanadi.